КОГА ПРИКАЗНАТА ЈА КРИЕ ВИСТИНАТА - ПАРКИНГ (ПОНЕКОГАШ - УСПЕШНА ПРИКАЗНА)

 

КОГА ПРИКАЗНАТА ЈА КРИЕ ВИСТИНАТА:

СЛУЧАЈ ЗА МЕДИУМСКА ПИСМЕНОСТ

Во време кога медиумите и институциите сè почесто ги користат комуникациските алатки за да пренесат "нормалност", станува сè поважно да умееме да читаме помеѓу редови - да поставуваме прашања, да проверуваме факти и да ги слушаме тивките гласови кои остануваат зад големите наративи.

Оваа статија обработува реален случај, но раскажан како да му се случува на некој друг - со цел да ја зајакне нашата способност за анализа, емпатија и медиумска одговорност.

28 години нормалност - и потоа молк

Замислете личност која цели 28 години непречено пристапувала до своето работно место - образовна институција - користејќи паркинг место веднаш до главниот влез. Пандемијата носи привремени промени - една и пол година работа од дома - но кога сите се враќаат на терен, за неа започнуваат пречките.

Одеднаш ѝ е забрането да влегува со возило во дворот на училиштето, иако има видлив знак за лице со попреченост, решение од надлежна институција и повластена паркинг-карта. Иако ѝ е доделено алтернативно паркинг-место, тоа речиси секогаш беше зафатено.

Месеци наназад поднесува барања, замолува да ѝ се обележи местото и да не биде узурпирано - но одговорите секогаш се во стилот: "ќе биде наскоро" - а тоа "наскоро" трае до денес.

Во текот на овој предолг и исцрпувачки период, таа се лизга на каллив терен создаден од песоклива глина и три дена дожд - паѓа, се повредува, и наместо извинување, добива тишина. Од институцијата - лажна слика, од колегите - молк.

Како институциите ја "прикажуваат" реалноста?

Институцијата официјално одговара:

"Обележаното паркинг место, кое е далеку од влезот, секогаш е слободно и исклучиво наменето за лицето. Таа во неколку наврати ја злоупотребила патеката која води до влезот."

Но, дали ова одговара на реалноста?

Од фотографиите и сведоштвата се гледа поинаква слика:

Патеката не е слободна - влезот често е поплавен со фекална вода.

Влезот го користат и наставници и ученици, и претставува реална опасност.

Паркинг местото не е обележано и често е зафатено од привилегирани.

Лицето кое го доделило пристапот - сега активно го попречува.

 

Што вели законот?

Според националните закони и подзаконски акти, како и според Конвенцијата за правата на лицата со инвалидност, државата има обврска да обезбеди:

Паркинг-места најблиску до влезот,

Видливо обележани, пристапни и слободни од пречки,

Загарантиран пристап до работното место,

Пристапност до сите јавни објекти.

Сето тоа не е испочитувано. А никој сè уште не сноси одговорност.

 

Зошто ова е прашање за медиумска писменост?

Медиумската писменост не значи само да умееме да користиме медиуми - туку и да ги разбираме, да ги преиспитуваме пораките што ни се пласираат и да го откриваме она што останува невидливо.

Кога некоја институција тврди нешто - знаеме ли како да провериме дали е вистина?

Препознаваме ли кога официјалниот јазик е форма на прикриена неправда?

Го читаме ли молкот како медиумска тактика?

 

Чекор повеќе - дигитален активизам

Лицето од оваа приказна не се откажува. Пишува до портали, до институции, користи платформи како осигуреник.мк, поднесува претставки, прави фото-документација.

Ова е пример за дигитален активизам - кога медиумите и интернетот не се само алатка за информирање, туку средство за борба за права.

 

Што учиме?

Да бидеме гласни за оние што не се слушаат.

Да поставуваме прашања, особено кога „сè изгледа во ред“ на хартија.

Да ја бараме вистината, дури и кога се крие под слоеви кал.

 

Прашања за размислување:

Кои медиумски стратегии ги користи институцијата во случајов?

Каква улога игра тишината - од колегите, медиумите, јавноста?

Што можеме да направиме кога правдата не се гледа, но ние ја знаеме?

Наставно ливче: Кога приказната ја крие вистината

Тема: Медиумска писменост, дигитален активизам и препознавање на институционална манипулација

1. Разбирање на текстот

Одговори со целосни реченици.

а. Каков проблем се јавува по враќањето на лицето на работа?
б. Како институцијата ја објаснува состојбата со паркинг-местото?
в. Што покажуваат реалните докази - фотографии и сведоштва?

2. Законска рамка и реалност

а. Што налага законот во однос на лицата со попреченост и нивниот пристап
    до јавни простори?
б. Кои конкретни законски одредби не се почитувани во оваа приказна?

3. Медиумска писменост во пракса

а. Како институцијата го користи службениот јазик за да прикрие неправда?
б. Што значи "да читаме меѓу редови" кога читаме службени изјави или
    медиумски соопштенија?
в. Каква е улогата на "молкот" во случајот – од страна на колегите, медиумите
    и институциите?

4. Критичка анализа и размислување

а. Зошто е ова прашање на медиумска писменост, а не само на
    инфраструктура?
б. Кои се последиците ако слепо ѝ веруваме на службената верзија на
    реалноста?
в. Како би изгледал еден одговорен медиумски извештај за овој случај?

5. Активност: Од збор до акција

а. Замисли дека си новинар/ка и треба да известиш за оваа ситуација. Напиши
   кратко објаснување (3-4 реченици) што информира, но не сензационализира.
б. Кои прашања би им ги поставил/а на надлежните?
в. Што можат учениците/граѓаните да направат кога институциите молчат, но
    фактите зборуваат?

Цели на наставното ливче:

- Да ги научи учениците како да ја анализираат службената комуникација.

- Да ги охрабри да поставуваат прашања дури и кога информациите изгледаат „"завршени".

- Да препознаваат неправда зад „нормализирана“ реторика.

- Да разберат што значи дигитален активизам и како медиумите можат да
  бидат алатка за промена.

Совет за наставници:
Ова ливче може да се искористи и за меѓупредметна соработка (граѓанско образование + информатика/медиумска култура), како основа за дебата, симулација на новинарска конференција, или проект за дигитален активизам.

Предложени одговори на прашањата од наставното ливче „Кога приказната ја крие вистината“, кои може да се користат како пример за анализа или како водилка за дискусија на час:

1. Разбирање на текстот

а. Каков проблем се јавува по враќањето на лицето на работа?
По враќањето на работа, лицето наидува на забрана да го користи паркинг-местото кое 28 години претходно го користело, и покрај тоа што има документи и решение како лице со попреченост.

б. Како институцијата ја објаснува состојбата со паркинг- местото?
Институцијата тврди дека постои посебно обележано паркинг-место кое е секогаш слободно, и дека лицето неосновано ја користело патеката до влезот.

в. Што покажуваат реалните докази – фотографии и сведоштва?
Доказите покажуваат дека паркинг-местото не е обележано на соодветно место и не е планирано за вработеното лице туку за исполнување на стандарди за еден паркинг. Иако е на несоодветно место често е зафатено од други лица, патеката е небезбедна, најмал дожд прави  поплава и пристапот е реално попречен, спротивно на изјавите на институцијата.

2. Законска рамка и реалност

а. Што налага законот во однос на лицата со попреченост и нивниот
    пристап до јавни простори?
Законот бара обезбедување пристапни, обележани паркинг-места најблиску до влезот, без пречки и загарантиран пристап до работното место.

б. Кои конкретни законски одредби не се почитувани во оваа приказна?
Не се почитувани обврските за пристапност, видлива сигнализација, безбедно движење и гарантирана поддршка на лица со попреченост според домашниот закон и Конвенцијата за правата на лицата со попреченост.

3. Медиумска писменост во пракса

а. Како институцијата го користи службениот јазик за да прикрие
    неправда?
Институцијата користи формални, бирократски реченици за да се оправда и да ја префрли вината на лицето, без да ги адресира реалните проблеми и нарушувањата на правата.

б. Што значи "да читаме меѓу редови" кога читаме службени изјави или
    медиумски соопштенија?
Тоа значи да препознаеме кога нешто е кажано формално, но суштински го избегнува проблемот; да забележиме што не е кажано, и зошто.

в. Каква е улогата на "молкот" во случајот – од страна на колегите,
    медиумите и институциите?
Молкот станува облик на поддршка на неправдата. Тој овозможува прикривање на вистината и спречува било каква промена или одговорност.

4. Критичка анализа и размислување

а. Зошто е ова прашање на медиумска писменост, а не само на
    инфраструктура?
Бидејќи начинот на кој институцијата ја прикажува ситуацијата, медиумската тишина и комуникацијата со јавноста се дел од создавање лажна слика, што бара критичка медиумска анализа.

б. Кои се последиците ако слепо ѝ веруваме на службената верзија на
    реалноста?
Може да се нормализира дискриминацијата, да се игнорираат повредени права и да се создаде јавност која не препознава неправда зад "формално точни" информации.

в. Како би изгледал еден одговорен медиумски извештај за овој случај?
Тој би содржел двете страни, но и факти од терен, фотографии, правни анализи, сведоштва од трети лица и отворени прашања до надлежните, без сензационализам.

5. Активност: Од збор до акција

а. Кратко информирање (новинарски текст, 3–4 реченици):
"Иако има решение за попреченост и 28 години пристап до работното место, наставничка не може да паркира поради нови институционални одлуки. Паркинг-местото што ѝ е доделено не е на законски пропишаното место (најблиску до влезот). Реалните услови покажуваат системска дискриминација и молк од надлежните."

б. Прашања до надлежните:

- Зошто паркинг-местото не е обележано и резервирано?

- Зошто патеката до влезот не е пристапна и безбедна?

- Кој ја носи одлуката за ограничување на пристап и врз кои основи?

в. Што можат да направат учениците/граѓаните?

- Да споделат вистински информации со факти.

- Да покренат јавна дискусија или петиција.

- Да поддржат граѓански иницијативи за пристапност и правда.

ИНСПИРAЦИЈА ЗА НОВА ЛЕКЦИЈА: 

Според законот, преминот што го гледате треба секогаш да биде прооден. Кој автомобил го блокира и не е соодветно паркиран?
-----------------------------------------------

12 дена блокиран премин за брза помош, пожарна и инвалиди а од  
20.06.2025  и за пешаци.

14. работни дена, блокиран премин 

Објаснување:
На сликата е прикажана ситуација во која директорката има паркирано на начин што го блокира пристапот и го оневозможува нормалното движење низ преминот. Таа тврди дека возилото ѝ е правилно паркирано - до оградата - и дека не пречи на никого. Сепак, впечатокот од разговорот со неа не беше професионален, особено ако се земе во предвид емоционалната реакција и нејзиното извинување до мене за сè што, како што рече, ми направила досега. По тоа извинување, продолжи во ист дух - без промена во однесувањето. Што да помисли човек?